ควายบ้านกับควายป่า ต่างกันอย่างไร?

ควาย (Buffalo) เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมและสัตว์เท้ากีบตะกูลเดียวกับวัวซึ่งคนไทยเราคุ้นเคยกันดี เนื่องจากในอดีตเราได้อาศัยแรงควายในการทำนาปลูกข้าว รวมถึงใช้ลากเกวียนสำหรับการเดินทางและการขนส่งสินค้า โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเขตชนบทที่ถนนหนทางยังไม่ได้รับการพัฒนา

ควายแบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ ควายบ้านและควายป่า ซึ่งในความเป็นจริงก็เป็นสัตว์ในตะกูลเดียวกัน แต่อาศัยอยู่ในพื้นที่ต่างกัน ทำให้เกิดการวิวัฒนาการที่แตกต่างกันออกไปบ้างจนสามารถจำแนกความแตกต่างของควายทั้ง 2 ชนิดนี้ได้ชัดเจนมากขึ้นเรื่อย ๆ

ควายบ้าน
ควายบ้าน หรือ กระบือ หรือควายปลัก หรือ Water Buffalo เป็นสัตว์ที่มีขนาดปานกลางเช่นเดียวกับวัวบ้าน เมื่อแรกเกิดจะมีน้ำหนักราว 15-30 กิโลกรัม (ขนาดสุนัขโตเต็มวัย) และจะกินนมแม่ประมาณ 1-2 ปี โตเต็มที่เมื่อมีอายุได้ 5-8 ปี สูงราว 1-1.5 เมตร ยาว 1.5-2 เมตร ตัวผู้จะมีขนาดใหญ่กว่าตัวเมียเล็กน้อย โดยจะมีน้ำหนักราว 500-600 กิโลกรัม ส่วนตัวเมียจะหนักราว 350-450 กิโลกรัม เขาของควายบ้านจะมีขนาดเล็กและสั้นกว่าควายป่ามาก

ควายบ้านจะมีผิวสีน้ำตาล เทา ไปจนถึงดำ มีนิสัยค่อนข้างเป็นมิตรกับคน โดยเฉพาะกับเจ้าของ สามารถใช้งานหนักได้จนถึงอายุประมาณ 20 ปี โดยที่ควายบ้านจะมีอายุขัยเฉลี่ยราว 25 ปี

ควายบ้านนั้นสามารถพบเห็นได้ทั่วไป และนิยมเลี้ยงเพื่อใช้แรงงานและเพื่อเอาเนื้อและนม ทั้งในประเทศไทย ฟิลิปปินส์ มาเลเซีย อินโดนีเซีย เวียดนาม พม่า กัมพูชา และลาว

ควายบ้าน

ควายป่า
ควายป่า หรือ มหิงสา หรือ Wild Buffalo เป็นควายที่มีขนาดใหญ่กว่าควายบ้านอย่างชัดเจน กล่าวคือเมื่อโตเต็มที่จะมีความสูงราว 1.5-2 เมตร ยาวจากหัวถึงหาง 2.5-3 เมตร น้ำหนัก 1 ตัน หรือ 1,000 กิโลกรัม เรียกได้ว่าเมื่อยืนเทียบกับความบ้านแล้วเหมือนพ่อกับลูกกันเลยทีเดียว อีกทั้งเขาของควายป่ามีความยาวกว่าควายบ้านมาก เมื่อโตเต็มที่สามารถยาวได้ถึง 1.5-2 เมตร

ควายป่ามีนิสัยดุร้ายและฉุนเฉียวง่ายกว่าควายบ้าน และสามารถทำอันตรายมนุษย์ถึงแก่ชีวิตได้อย่างง่ายดาย สาเหตุก็เนื่องมาจากควายป่านั้นอาศัยอยู่ในป่า ไม่คุ้นเคยกับมนุษย์ แถมในป่ายังมีศัตรูทางธรรมชาติที่เป็นนักล่าอยู่มากมาย เช่น เสือ สิงโต และหมาป่า เป็นต้น ทำให้ควายป่ามักอาศัยอยู่รวมกันเป็นฝูง เพื่อช่วยกันระแวดระวังภัย

ควายป่า

ควายป่า

อาหาร
ทั้งควายป่าและควายบ้านกินอาหารเหมือนกัน คือ หญ้าอ่อน ใบอ่อนของพืช ต้นอ่อนพืช ไปจนถึงหน่อไม้ชนิดต่าง ๆ

ควายบ้านกับควายป่าต่างกันอย่างไร?

ควายบ้านกับควายป่ามีจุดแตกต่างที่สังเกตุได้ง่ายอยู่ 4 จุด ดังนี้

1. ขนาดลำตัว
ดังที่ได้กล่าวไว้ข้างต้นว่าควายป่านั้นมีขนาดใหญ่กว่าควายบ้านชนิดพ่อกับลูก ควายบ้านจะมีขนาดใกล้เคียงกับวัวบ้านที่เราคุ้นตากันดี ส่วนควายป่านั้นจะขนาดใหญ่กว่าควายบ้านมากเป็นเท่าตัวเลยทีเดียว

2. ขนาดและความยาวเขา
ควายบ้านจะมีเขาขนาดเล็กและสั้น ส่วนมากก็จะยาวประมาณ 1 ฟุต ในขณะที่ควายป่าเขาจะยาวกว่ามาก โดยทั่วไปจะยาวถึง 1.5-2 เมตร

3. สี
สีลำตัวควายทั้งสองชนิดนั้นใกล้เคียงกัน คือมีสีเทาไปจนถึงน้ำตาลดำ โดยควายบ้านจะมีสีเดียวตลอดลำตัว ในขณะที่ควายป่าจะแตกต่างออกไป กล่าวคือ ที่ด้านล่างของลำตัวเป็นลายสีขาวรูปตัววี (V) อย่างชัดเจน รวมถึงด้านล่างของขาทั้ง 4 ข้างจะมีสีอ่อนไปจนถึงสีขาว ทำให้เหมือนใส่ถุงเท้าทั้ง 4 ข้าง ซึ่งตรงนี้จะเป็นจุดที่สังเกตุได้ง่าย

4. นิสัย
ควายป่ามีนิสัยดุร้ายกว่าควายบ้าน ฉุนเฉียวง่าย และพร้อมเข้าปะทะกับสัตว์ทุกชนิดที่เข้าใกล้ฝูงของตัวเอง ถึงจะมีขนาดใหญ่โต แต่ควายป่านั้นปราดเปรียวว่องไวมาก เคลื่อนไหวได้รวดเร็ว แถมยังมีจมูกที่ไวต่อกลิ่นแปลกปลอมเป็นอย่างมากมาก ดังนั้นเวลาเดินป่านักเดินป่าจึงจะกลัวควายป่ามากเป็นพิเศษ เพราะควายป่าเป็นสัตว์ที่ไม่สร้างเสียงโครมคราม เราอาจจะเข้าไปอยู่ในระยะชาร์จโดยไม่รู้ตัวได้

ควายป่าฝูงสุดท้ายของประเทศไทย
credit : เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง

เป็นที่น่าเสียดายว่าควายป่านั้นถูกล่าเสียจนเกือบหมดไปจากป่าประเทศไทย ปัจจุบันเหลือควายป่าอยู่เพียงฝูงเดียวเท่านั้นในป่าประเทศไทย มีจำนวนราว 50 ตัว โดยอาศัยอยู่ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ซึ่งเจ้าหน้าที่ของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้งและผู้ที่เกี่ยวข้องก็ได้พยายามกันอย่างเต็มที่ที่จะรักษาควายป่าฝูงนี้เอาไว้ให้ได้

ปัจจุบันควายป่าถูกจัดอยู่ในบัญชีสัตว์สงวน 19 ชนิดของประเทศไทย โดยมีสถานะเป็นสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์จากประเทศไทย ดังนั้นเราทุกคนต้องช่วยกันในการอนุรักษ์สัตว์ที่สวยงามชนิดนี้ให้อยู่คู่กับผืนป่าของประเทศไทยตลอดไป อย่าให้คนรุ่นลูกรุ่นหลานรู้จักควายป่าเพียงแค่ในรูปเช่นเดียวกับสัตว์อีกหลายชนิดที่สูญพันธุ์ไปจากประเทศไทยแล้ว